Inleiding op het themanummer
Boudewijn Steur en Gabriël van den Brink
Dertig jaar geleden viel de Berlijnse Muur. Een unieke gebeurtenis. Alleen al omdat we het exacte moment weten dat de Muur viel: 9 november 1989 om 18.57 uur. Het was het tijdstip waarop Günter Schabowski bij een persconferentie de volgende mededeling deed: “Und deshalb haben wir uns dazu entschlossen, heute eine Regelung zu treffen, die es jedem Bürger der DDR möglich macht, über Grenzübergangspunkte der DDR auszureisen”. Een maatregel die per direct inging. DDR-burgers konden vanaf dat moment vrij heen en weer reizen tussen Oost- en West-Berlijn. De muur die al vanaf 1961 Oost-Berlijn van West-Berlijn scheidde, was er niet meer.
De Muur was gevallen, maar er was nog geen gat in de Berlijnse Muur geslagen. Nog geen bulldozer of sloopmachine gesignaleerd. Zelfs nog geen enkele Duitser die met hamer en beitel richting Muur was gelopen. De Muur was figuurlijk gevallen en dat betekende slechts dat inwoners niet tegengehouden zouden worden bij de grensovergang. De Muur stond er nog wel, maar functioneerde niet meer. In de dagen erna begon de fysieke afbraak. Deze had vooral een symbolische waarde. Het was niet voldoende dat bestaande grensovergangen – als doorgang tussen de ene en de andere kant – opengesteld waren. Niet alleen de muur moest verdwijnen, ook de verbeelding ervan. Welnu, dat laatste blijkt lastiger dan menigeen dacht. Mede daarom staat in deze aflevering van het digitale IVMV-magazine het thema muren én hun doorgangen centraal.
