Maatschappelijke verbeelding als extra verdieping in Thorbecke's Huis

Naar verluidt veroorzaakte de populaire Amerikaanse politieke televisieserie The West Wing (1999-2006) een stijging van het aantal jongeren dat voor de federale overheid wilde werken. De fictieve President Bartlet inspireerde kijkers om hun talent aan de publieke zaak te wijden. Omgekeerd veroorzaakte de eveneens populaire serie Yes Minister (1980-1984) in het Verenigd Koninkrijk juist maatregelen om de macht van topambtenaren te beteugelen. De reputatie van echte ambtenaren werd dusdanig geraakt door de hilarische karikatuur die Sir Humphrey Appleby neerzette dat er aanvullende waarborgen nodig werden geacht. Twee sterke staaltjes van de impact die verbeelding van het openbaar bestuur in de maatschappelijke werkelijkheid kan bewerkstelligen. Een klassiek voorbeeld van maker-fictie-publiek als communicerende vaten.

Om inzicht te krijgen in de verbeelding van het openbaar bestuur in de Nederlandse fictie en welke invloed dat heeft op het denken daarover worden twee recente series besproken: thrillerserie Klem (2017), waarin een onkreukbare hoge belastingambtenaar integriteitsproblemen krijgt, en de komische serie Harkum (2019), over een plattelandsgemeente die in conflict komt met buurgemeente, provincie en de Haagse overheid. Om antwoord te kunnen geven op bovenstaande vragen komt eerst de visuele retorica als benadering aan bod. Deze benadering is ontwikkeld aan de hand van klassieke, existentiële Hollywood-fictie van hoge kwaliteit Mare 2021]. Daarom wordt ter toelichting gerefereerd aan Living (2022), een Britse remake van IKIRU (1952) van Akira Kurosawa, over de lotgevallen van een ambtenaar in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Heidi de Mare, „Maatschappelijke verbeelding als extra verdieping in Thorbecke“s Huis“, in: Geerten Boogaard, Boudewijn Steur, Rik Dekker en Sebastiaan van der Lubbe [red.], Het Huis van Thorbecke. Verbeelding in het openbaar bestuur [2024]: 183-198.